Στη σημερινή κοινωνία, τα άτομα βιώνουν συνεχώς νοητικό φορτίο στο πλαίσιο των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. Η συνεχής εμπειρία του νοητικού φορτίου έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να αισθάνεται νοητική κόπωση, άγχος και ανησυχία για όσα έχει να αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Νοητική κόπωση: τι είναι;
Αρχικά ας ξεχωρίσουμε την νοητική από τη σωματική κόπωση. Η σωματική κόπωση είναι μια μορφή κόπωσης που προκαλείται λόγω επαναλαμβανόμενων μυϊκών κινήσεων.
Αντίθετα, η νοητική κόπωση ορίζεται ως μια ψυχοβιολογική κατάσταση κόπωσης που προκαλείται από μεγάλες περιόδους όπου εκτελούμε απαιτητικές δραστηριότητες που προκαλούν νοητικό φορτίο και έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της νοητικής απόδοσης.
Στρες και νοητική κόπωση: πως συνδέονται;
Η νοητική κόπωση περιπλέκεται περαιτέρω από το στρες. Το στρες ενισχύει την κόπωση και μάλιστα επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μακροχρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει και νοητική κόπωση.
Οι μηχανισμοί του στρες και της νοητικής κόπωσης είναι διαφορετικοί και έχουν διαφορετικές επιπτώσεις. Το στρες προκαλείται όταν ένας στρεσογόνος παράγοντας (η αντίληψη μιας απειλής) προκαλεί την απελευθέρωση ορμονών του στρες από τον οργανισμό οι οποίες επιφέρουν συμπεριφορικές και σωματικές αλλαγές στο άτομο.
Σε αντίθεση με τη νοητική κόπωση, το στρες δεν οδηγεί σε αίσθημα κόπωσης, αντίθετα, η βιολογική αντίδραση του στρες προκαλεί την απελευθέρωση ορμονών όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, οι οποίες βοηθούν στην ενεργοποίηση του οργανισμού ώστε να αντιμετωπιστεί η απειλή.
Ωστόσο, όταν το σώμα ενεργοποιείται από το στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτό αρχίζει να διαταράσσει τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, όπως η γνωστική απόδοση, τον ύπνο και την πέψη. Σε αντίθεση με το στρες, η νοητική κόπωση δεν εμπεριέχει το αίσθημα πανικού ή πίεσης.
Προκαλεί όμως το αίσθημα πνευματικής κόπωσης που έχει ως αποτέλεσμα μειωμένη προσοχή και δυσκολίες στις εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Προκύπτει όταν ένα άτομο βιώνει συνεχή νοητική επιβάρυνση.
Η νοητική κόπωση προκαλείται συχνά από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως τα πολύ απαιτητικά επαγγέλματα (π.χ. χειρουργοί, ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας), οι πολλές ώρες εργασίας και η καταπόνηση στην εργασία. Η νοητική κόπωση προκύπτει από τον αυξημένο πνευματικό φόρτο εργασίας για παρατεταμένο χρονικό διάστημα.
Επιπτώσεις της νοητικής κόπωσης:
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα με νοητική κόπωση τείνουν να δυσκολεύονται στο να διατηρούν την προσοχή τους σε κάποιο νοητικό έργο, στο να μη διασπάται η προσοχή τους, και στο να παραμένουν σε επαγρύπνηση. Η μείωση των ικανοτήτων τους οφείλεται στην έλλειψη των διαθέσιμων νοητικών πόρων για την αποτελεσματική επεξεργασία και εκτέλεση μιας νοητικής εργασίας.
Επιπροσθέτως, έχει αποδειχθεί πως η νοητική κόπωση επηρεάζει κάποιες σωματικές επιδόσεις του ατόμου, όπως ο έλεγχος της ισορροπίας του σώματος. Ο λόγος είναι ότι επηρεάζει την αντίληψη του ατόμου, γεγονός που οδηγεί σε μείωση της σωματικής απόδοσης.
Πως αντιμετωπίζεται η νοητική κόπωση;
Για τη διαχείριση της νοητικής κόπωσης θα πρέπει να μπει ως προτεραιότητα η ξεκούραση και η ανάρρωση. Ο ύπνος πρέπει έχει καθημερινή διάρκεια τουλάχιστον 7-8 ώρες.
Εξίσου σημαντική είναι η διατροφή, που πρέπει να είναι ισορροπημένη ώστε να είναι εφικτό να αντλείται η ενέργεια που χρειάζεται για την ομαλή νοητική λειτουργία. Επίσης προτείνεται η τακτική σωματική άσκηση η οποία μειώνει σημαντικά τα συμπτώματα της νοητικής κόπωσης.
Η ανάρρωση και η ξεκούραση επιτυγχάνονται όταν μειώνονται οι εντάσεις του καθημερινού ρυθμού, δηλαδή θα πρέπει να υπάρξει ελάφρυνση του καθημερινού φόρτου και περιορισμός των παραγόντων που παράγουν στρες, αφού αυτό είναι εφικτό.
