Η 10η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί και γιορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας από το 1994, ύστερα από κοινή πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας(ΠΟΥ) και της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας. Για το έτος 2018 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εστιάζει στην Ψυχική υγεία των νέων σ’ ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Στην σχετική ανακοίνωση αναφέρεται: «Στόχος είναι να επισημανθούν τα θέματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι σε όλο τον κόσμο σήμερα και να ξεκινήσει η συζήτηση σχετικά με το τι χρειάζονται οι νέοι για να αναπτυχθούν με υγεία, ευτυχία και δύναμη. Με αφορμή αυτή τη χρονιά, σημαντικό είναι να δοθεί έμφαση στις ανάγκες των νέων ανθρώπων. Είναι ώρα για διαμόρφωση κοινών θέσεων και να απαιτηθούν περισσότερα για αυτόν τον ευαίσθητο πληθυσμό – το μέλλον μας εξαρτάται από αυτόν!» (https://wfmh.global/world-mental-health-day-2018/).
Η εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης είναι μια περίοδος της ζωής κατά τη διάρκεια της οποίας συμβαίνουν πολλές αλλαγές. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια περίοδο όπου ο νέος άνθρωπος δομεί την ενήλικη ταυτότητά του και ξεκινά να δημιουργεί το μέλλον του μακριά από την γονεϊκή επίβλεψη και προστασία. Ειδικότερα η εφηβεία, χαρακτηρίζεται ως η περίοδος των τεράστιων αλλαγών. Σημειώνεται αύξηση των ορμονών, επέρχεται η σωματική και βιολογική ωρίμανση και ο έφηβος γίνεται παρατηρητής του ίδιου του εαυτού επιδιώκοντας να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει τις αλλαγές αυτές. Αφήνει την παιδική του ηλικία και βαδίζει προς την ενήλικη ζωή μέσα από μια διαδικασία διαφοροποίησης που περιλαμβάνει αναδιοργανώσεις, αμφισβητήσεις, συγκρούσεις, συγχύσεις και επιτυγχάνεται με πόνο και ψυχική οδύνη.
Για να διανύσει ο έφηβος αυτή την δύσκολη φάση της ζωή του θα στηριχθεί στα βιώματα που είχε από την παιδική του ηλικία. Οι νέοι που έχουν βιώσει ικανοποιητικά παιδικά χρόνια, διαχειρίζονται την εφηβεία τους ως ένα φυσιολογικό στάδιο στο οποίο έρχονται αντιμέτωποι με συγκρούσεις, απογοητεύσεις, δυσκολίες χωρίς ωστόσο να κλονίζεται ή να δημιουργείται ρήξη στην αυτοπεποίθηση τους και στις σχέσεις τους με το οικείο περιβάλλον τους. Αν όμως στην παιδική ηλικία έχουν υπάρξει έντονες ματαιώσεις, απογοητεύσεις, στερήσεις, ενδέχεται η εφηβεία να αποτελέσει μια δύσκολη διαδικασία και ο νέος να δυσκολευτεί να αποκτήσει μια ξεκάθαρη και σίγουρη ιδέα για τον ίδιο του τον εαυτό.
Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της εφηβείας παίζει και το περιβάλλον. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ενήλικες, κυρίως η οικογένεια και το σχολείο, αντιλαμβάνονται την κατάσταση που βιώνουν οι νέοι, ως ένδειξη ανωριμότητας και απουσία σοβαρότητας. Η λανθασμένη αυτή αντιμετώπιση αυξάνει την ανησυχία και το άγχος που βιώνει ο έφηβος και κλονίζει περαιτέρω την αβέβαιη αυτοπεποίθηση της ηλικίας. Επίσης, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου οι γονείς ή /και οι καθηγητές ενισχύουν τις παιδικές και περισσότερο συμμορφωμένες συμπεριφορές του εφήβου και αντιμετωπίζουν ως «βάρος» τις αντιπαραθέσεις. Η στάση αυτή, παρεμποδίζει την ψυχικά επώδυνη, αλλά απαραίτητη διαδικασία διαφοροποίησης της ταυτότητας.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να αναφερθούν οι ιδιαίτερες συνθήκες που χαρακτηρίζουν την εποχή μας και διαμορφώνουν το κλίμα εντός του οποίου καλείται ο έφηβος να πραγματοποιήσει το πέρασμα στην ενήλικη ζωή. Η οικονομική κρίση και η συνεπακόλουθη κρίση νοήματος, έχει οδηγήσει στην αποδυνάμωση τόσο του κοινωνικού όσο και του ψυχικού πλαισίου που είναι αναγκαία για την υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη. Ο θεσμός της οικογένειας και του σχολείου αμφισβητούνται ως προς την σύνθεση τους, τον ρόλο τους, τους σκοπούς τους και μοιάζουν να έχουν αποπροσανατολιστεί στην προσπάθεια να αφομοιώσουν τις μεγάλες κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές. Οι εξελίξεις στον τομέα της πληροφορικής επιδρούν στις ανθρώπινες σχέσεις και βαθαίνουν το «χάσμα των γενεών» λόγω ότι οι ενήλικες, ιδιαίτερα στην χώρα μας καθυστερούν να προσαρμοστούν σε αυτές. Η αγορά εργασίας μεταβάλλεται, γίνεται περισσότερο ανταγωνιστική, απαιτεί συνεχείς προσαρμογές, και απομακρύνεται από το μοντέλο της επιλογής επαγγέλματος για μια ζωή. Στην Ελλάδα, στις αλλαγές αυτές έρχεται αν προσμετρηθεί και το συναισθηματικό κλίμα της «χαμένης γενιάς», ενός μέλλοντος χωρίς προοπτική και όνειρα.
Όλα τα παραπάνω καθιστούν την εφηβεία και για την ψυχολογία μια κατάσταση που απαιτεί ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Είναι σημαντικό η εφηβεία να μην χαρακτηρίζεται «προβληματική ηλικία» και τα φαινόμενά της παθολογικά. Ωστόσο, τα προβλήματα που την χαρακτηρίζουν ενδέχεται να λάβουν μια τέτοια ένταση και έκταση που να επηρεάζουν σημαντικά την λειτουργικότητά του, και εντάσσονται στο χώρο της παθολογίας. Στις μέρες μας όλο και συχνότερα αντιμετωπίζουμε στην κλινική μας εργασία νέους που χρειάζονται εξειδικευμένη ψυχιατρική βοήθεια. Είναι σημαντικό οι ειδικοί ψυχικής υγείας να συνεργάζονται με τους γονείς και τους καθηγητές και να αποτελούν μαζί ένα σταθερό δίκτυο υποστήριξης των νέων.