Tι είναι η Αυτοεπίγνωση, γιατί τη χρειαζόμαστε και πώς την εξελίσσουμε;
Τι εννοούμε με αυτοεπίγνωση;
Όταν σκέφτεστε τον εαυτό σας, τι σας έρχεται στο μυαλό;
Όταν η προσοχή σας στρέφεται στον εαυτό σας ενώ εργάζεστε, αλλάζει κάτι σχετικά με αυτό που κάνετε ή με το πώς το κάνετε;
Όταν συνειδητοποιείτε ότι σας παρατηρούν άλλοι άνθρωποι, ποιες είναι οι αντιδράσεις σας;
Όταν σκοπεύετε να κάνετε μια συγκεκριμένη εντύπωση σε έναν άγνωστο, πώς παρουσιάζετε τον εαυτό σας;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία βασίζεται η επιστήμη ώστε να διερευνήσει την έννοια της αυτοεπίγνωσης (self-awareness) (Carver, 2012).
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία ορίζει την έννοια της αυτοεπίγνωσης ως «τη γνώση ή την προσοχή που είναι εστιασμένη στον εαυτό».
Υπάρχει μια διάκριση μεταξύ της υποκειμενικής αυτοεπίγνωσης, που προκύπτει απευθείας από την παρατήρηση και την εμπειρία του εαυτού ως πηγή αντίληψης και συμπεριφοράς, και της αντικειμενικής αυτοεπίγνωσης, που προκύπτει από τη σύγκριση μεταξύ του εαυτού και των συμπεριφορών, στάσεων και χαρακτηριστικών άλλων.
Γιατί χρειαζόμαστε την αυτοεπίγνωση;
Η αυτοεπίγνωση περιλαμβάνει την παρακολούθηση του άγχους, των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πεποιθήσεών μας.
Είναι σημαντική, γιατί είναι ένας σημαντικός μηχανισμός που επηρεάζει την προσωπική μας ανάπτυξη και τις αποφάσεις μας.
Η υψηλή αυτοεπίγνωση είναι ένας σταθερός δείκτης για την επιτυχία στη ζωή, ίσως επειδή ένα άτομο που έχει επίγνωση του εαυτού του γνωρίζει πότε του ταιριάζει μια ευκαιρία και πώς να τη διαχειριστεί κατάλληλα.
Ποιες είναι κάποιες δεξιότητες αυτοεπίγνωσης;
Κατά τον Goleman (2012), υπάρχουν τρεις δεξιότητες που σχετίζονται με την αυτοεπίγνωση.
Η πρώτη είναι η συναισθηματική αυτοεπίγνωση, δηλαδή η ικανότητα του να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και τις επιδράσεις τους.
Η δεύτερη είναι η ακριβής αυτό-αξιολόγηση, δηλαδή το να γνωρίζουμε με ακρίβεια τα όριά μας και τις δυνάμεις μας και η τρίτη δεξιότητα είναι η αυτοπεποίθηση, το να έχουμε ισχυρή αίσθηση της αυτοεκτίμησης και των δυνατοτήτων μας.
Πώς μπορούμε να εξελίξουμε την αυτοεπίγνωση;
Η αυτοεπίγνωση απαιτεί αυτοεξέταση.
Δεν είναι εύκολο όμως να αναλύσουμε τον εαυτό μας, έχουμε την τάση να επικρίνουμε τους εαυτούς μας για τις αποτυχίες μας ή να φαντασιωνόμαστε πόσο σπουδαίοι είμαστε, ενώ κανένα από τα δύο δεν ισχύει στην πραγματικότητα.
Για να στοχαζόμαστε αντικειμενικά τον εαυτό μας απαιτείται ψυχική ηρεμία, χρόνος, προσοχή και εστίαση.
Οι περισσότεροι από εμάς τρέχουμε με «αυτόματο πιλότο», χωρίς να γνωρίζουμε γιατί πετυχαίνουμε ή αποτυγχάνουμε ή γιατί συμπεριφερόμαστε όπως κάνουμε.
Το μυαλό μας είναι τόσο απασχολημένο με την καθημερινή φλυαρία που συνήθως στοχαζόμαστε μόνο όταν κάτι πάει πολύ στραβά.
Για να μπορέσουμε να εξελίξουμε την αυτοεπίγνωση λοιπόν, χρειάζεται να αφιερώσουμε χρόνο που να είναι εστιασμένος πάνω μας, χωρίς να διασπάται η προσοχή από οποιαδήποτε από τις καθημερινές μας ασχολίες.
Τεχνικές για τη διευκόλυνση της αυτοεπίγνωσης:
Κατά την T. Davis, ψυχολόγο και αρθρογράφο του Psychology Today, υπάρχουν δραστηριότητες οι οποίες διευκολύνουν την εστίαση στον εαυτό και την ανάπτυξη της αυτοεπίγνωσης.
Μια τέτοια δραστηριότητα μπορεί να είναι το περπάτημα, ειδικά το περπάτημα στη φύση, χωρίς ερεθίσματα που να αποσπούν την προσοχή.
Μια άλλη δραστηριότητα είναι να φτάνει κανείς στην ψυχική κατάσταση που ονομάζουμε ενσυνειδητότητα (mindfulness) η οποία χρησιμοποιείται ως ψυχοθεραπευτική μέθοδος και είναι η εστίαση της προσοχής στην παρούσα στιγμή και η αναγνώριση και αποδοχή των συναισθημάτων, σκέψεων και σωματικών αισθήσεων που συμβαίνουν σε αυτή.
Για να φτάσει κανείς σε αυτήν τη ψυχική κατάσταση μπορεί να χρησιμοποιήσει τεχνικές όπως ο διαλογισμός.
Τέλος, κάποιοι άλλοι τρόποι που μπορούν να διευκολύνουν την εστίαση στον εαυτό είναι, αν σε κάποιον αρέσει το γράψιμο, να γράφει ελεύθερα τις σκέψεις του σε ημερολόγιο όπως επίσης και το να ζητάμε από κοντινούς ανθρώπους τη γνώμη τους για εμάς με σκοπό να λάβουμε επιπρόσθετες πληροφορίες για τον εαυτό μας που ίσως εμείς δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε μόνοι.