Σύμφωνα με τη χρονολογική ηλικία η φυσιολογική σεξουαλική ανάπτυξη στους εφήβους μπορεί να χωριστεί σε τρεις κύριες περιόδους: πρώιμη, μέση και όψιμη εφηβεία.
Η πρώιμη εφηβεία αφορά τις ηλικίες 10 έως 14 ετών και συμπίπτει με την έναρξη της εφηβείας.
Σε ηλικία 10 ετών για τα κορίτσια και 12 ετών για τα αγόρια παρατηρείται αυτό που ονομάζουμε αναπτυξιακό τίναγμα, δηλαδή μία περίοδος ταχύτατης ανάπτυξης με σημαντική αύξηση του βάρους και του ύψους (2).
Στα κορίτσια παρατηρείται ανάπτυξη του στήθους, εμφάνιση της τριχοφυΐας στο εφηβαίο (11 ετών) και στις μασχάλες (2 χρόνια αργότερα).
Επίσης στην πρώιμη εφηβεία παρατηρείται η εμφάνιση της εμμηνορρυσίας, η οποία εμφάνιση ποικίλει χρονολογικά από τα 10-16 έτη με μέσο όρο τα 12,5 έτη (2).
Στα αγόρια αναπτύσσεται το πέος και το όσχεο περίπου στα 12 έτη και παίρνουν τελική μορφή 3-4 χρόνια αργότερα.
Παράλληλα αρχίζει η ανάπτυξη της ηβικής κόμης, η βάθυνση της φωνής και εν συνεχεία η τριχοφυΐα στις μασχάλες και στο πρόσωπο.
Η πρώτη εκσπερμάτιση παρατηρείται γύρω στα 13 έτη (2).
Η πρώιμη εφηβεία περιλαμβάνει ανησυχίες και ανασφάλειες γύρω από τις φυσικές αλλαγές του σώματος όπως και επίσης την έναρξη της σεξουαλικής περιέργειας και της εξερεύνησης οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στην αρχή του σεξουαλικού πειραματισμού μέσο του αυνανισμού ή της πρώιμης σεξουαλικής δραστηριότητας (1).
Η μέση εφηβεία που αφορά τις ηλικίες 15 έως 18, χαρακτηρίζεται από τον τερματισμό των σωματικών αλλαγών που σχετίζονται με την εφηβεία και από την έναρξη πιο σοβαρών μονογαμικών σχέσεων.
Όσον αφορά τη συμπεριφορά, ενώ οι μεσαίοι έφηβοι έχουν την ικανότητα να φανταστούν τις συνέπειες των πράξεων τους μπορεί να μην τις κατανοούν πλήρως κι έτσι είναι πιθανό να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές όπως είναι η χρήση ουσιών και η σεξουαλική δραστηριότητα χωρίς προστασία (1).
Στην όψιμη εφηβεία (ηλικίες 18 ετών και άνω) τα άτομα έχουν πιο ώριμες κοινωνικές δεξιότητες, την ικανότητα ενσυναίσθησης και την κατανόηση των κινδύνων και των συνεπειών των πράξεων τους.
Έχουν μια κατανόηση του ρόλου του φύλου τους, του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και της σεξουαλικότητας τους και μπορούν να συμμετέχουν σε ουσιώδεις και ποικίλες κοινωνικές σχέσεις (ρομαντικοί σύντροφοι, φίλοι, οικογένεια, συνάδελφοι) (1).
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: πώς, πότε και γιατί
Είναι σημαντικό για τους εφήβους (αγόρια και κορίτσια) να γνωρίζουν από μικρότερη ηλικία τις επερχόμενες αλλαγές του σώματός τους.
Η πληροφόρηση που λαμβάνουν από το σχολείο δεν είναι αρκετή για να μπορέσουν να απαντηθούν οι ερωτήσεις που προκύπτουν, ενώ συχνά ,για λόγους αμηχανίας, οι συζητήσεις με τους γονείς για τα θέματα της σεξουαλικότητας είναι περιορισμένες.
Αυτό που συμβαίνει συχνά είναι οι έφηβοι να διερευνούν μόνοι τους ή μεταξύ τους πληροφορίες για το σεξ και να χρησιμοποιούν και ως εργαλείο πληροφόρησης τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα το διαδίκτυο.
Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι πληροφορίες που λαμβάνουν μπορεί να προέρχονται από μη έγκυρες πηγές ή να μην αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Την ευθύνη λοιπόν για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των εφήβων θα πρέπει να την αναλάβουν οι γονείς.
Τι να περιλαμβάνει η συζήτηση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης;
Η συζήτηση γύρω από το σεξ περιλαμβάνει διάφορες πληροφορίες.
Για παράδειγμα έχει νόημα οι έφηβοι να μαθαίνουν για τις επερχόμενες αλλαγές στο δικό τους σώμα αλλά και στο σώμα του άλλου φύλου.
Πρέπει επίσης να κατανοήσουν τι είναι το σεξ και πως γίνεται και στη συνέχεια, με σκοπό την πρόληψη της υγείας τους, να τους εξηγηθεί πως μπορεί κανείς να κάνει ασφαλές σεξ και ποιες είναι οι μέθοδοι αντισύλληψης.
Σε αυτό το σημείο θα μπορούσε να τους δοθούν πληροφορίες και για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ώστε να ενισχυθεί η σημασία της ασφάλειας κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
Τέλος είναι σημαντικό η συζήτηση να περιλαμβάνει πληροφορίες που να βοηθούν τους εφήβους να κατανοήσουν ποιες είναι οι σεξουαλικά κακοποιητικές συμπεριφορές και πως να τις προλαμβάνουν.
Επίσης, τα παρακάτω δυο βίντεο περιγράφουν με απλό τρόπο το τι είναι η συναίνεση στο σεξ:
Το πρώτο δημιουργήθηκε στην Κύπρο και το δεύτερο στην Αγγλία.
Οδηγίες για γονείς
Προτείνεται οι γονείς να κάνουν αυτή τη συζήτηση με τους εφήβους όταν νιώσουν έτοιμοι και άνετοι να την κάνουν.
Όσον αφορά την ηλικία του εφήβου, προτείνεται να γίνει πριν ή κατά τη διάρκεια της πρώιμης εφηβείας (7-12 ετών) (1), δηλαδή αρκετά πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας.
Κάποιοι γονείς μπορεί να ανησυχούν ότι η συζήτηση για το σεξ μπορεί να ενθαρρύνει τη σεξουαλική δραστηριότητα των παιδιών τους.
Αυτό δεν ισχύει, μάλιστα σε μια έρευνα που διεξήχθη στις ΗΠΑ βρέθηκε ότι 9 στους 10 εφήβους ανέφεραν ότι θα τους ήταν πιο εύκολο να καθυστερήσουν την έναρξη της σεξουαλικής τους δραστηριότητας ή να αποφύγουν μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη αν είχαν πιο ανοιχτές συζητήσεις με τους γονείς του σε ζητήματα σεξουαλικότητας (3).
Η ειλικρινής και ανοιχτή συζήτηση μεταξύ γονέων και παιδιών σχετικά με τα σεξουαλικά ζητήματα, δίνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειάζονται τα παιδιά για να είναι ασφαλή και να λαμβάνουν καλές αποφάσεις σχετικά με τις σχέσεις και την οικειότητα.
Πηγές
1. Τhe EFS and ESSM Syllabus of Clinical Sexology (2013). Editors: P.S. Kirana F. Tripodi Y. Reisman H. Porst.
2. Feldman, R., 2011. Development across the life span. 6th ed. Upper Saddle River, N.J.: Pearson/Prentice Hall
3. Lederma, Regina & Chan, Wenyaw & roberts-gray, Cindy. (2008). Parent—Adolescent Relationship Education (PARE): Program Delivery to Reduce Risks for Adolescent Pregnancy and STDs. Behavioral medicine (Washington, D.C.). 33. 137-43. 10.3200/BMED.33.4.137-144.
