Η φυσιολογική και υγιής ανάπτυξη στην εφηβεία συνδέεται με την απόκτηση μιας ώριμης και υπεύθυνης σεξουαλικής ταυτότητας, που θα συμπεριλαμβάνει τόσο την έκφραση των σεξουαλικών συμπεριφορών του ατόμου όσο και την ικανότητα του να δημιουργήσει ουσιαστικές οικείες σχέσεις.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας οι νέοι θα διερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους όπως και την ταυτότητά τους ως άτομα και αυτή η διερεύνηση θα συμπεριλαμβάνει την επεξεργασία του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου.
Σεξουαλικός Προσανατολισμός
Η διερεύνηση της σεξουαλικότητας παρότι αρχίζει στην εφηβεία, δεν έχει κάποιο προκαθορισμένο τέλος.
Μάλιστα, η ίδια η έκφραση «σεξουαλική ρευστότητα» υποδηλώνει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι εγγενώς ευέλικτος και εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής.
Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα άτομα μπορεί να βιώσουν μεταβάσεις στον σεξουαλικό προσανατολισμό κατά τη διάρκεια της ζωής τους (όπως κατά την εφηβεία), αφού βιώσουν διάφορες σεξουαλικές και συναισθηματικές εμπειρίες, κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την επιρροή του πολιτισμικού πλαισίου στο οποίο ζουν (2).
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός αναφέρεται στο φύλο εκείνων για τα οποία κάποιος έλκεται σεξουαλικά και ρομαντικά.
Οι κατηγορίες σεξουαλικού προσανατολισμού συνήθως περιλαμβάνουν την έλξη προς τα μέλη του ιδίου φύλου του ατόμου (γκέι άντρες ή λεσβίες γυναίκες), την έλξη προς τα μέλη του άλλου φύλου (ετεροφυλόφιλοι/straight) και την έλξη για τα μέλη και των δύο φύλων (αμφιφυλόφιλοι/bisexual)(2).
Η ασεξουαλικότητα υφίσταται ως ο τέταρτος σεξουαλικός προσανατολισμός.
Τα ασέξουαλ άτομα είναι άτομα με χαμηλή ή απούσα σεξουαλική επιθυμία ή έλξη και μπορεί να κάνουν συναισθηματικές σχέσεις που δεν περιλαμβάνουν σεξουαλική επαφή.
Οι παραπάνω κατηγορίες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρέως, παρόλα αυτά η έρευνα δείχνει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν εμφανίζεται πάντα σε προκαθορισμένες κατηγορίες και αντιθέτως εμφανίζεται ως φάσμα (2).
Όσον αφορά τη συχνότητα που συναντώνται οι διάφοροι σεξουαλικοί προσανατολισμοί στον πληθυσμό οι έρευνες δείχνουν πως η συχνότητα αυτοπροσδιορισμού ως ασέξουαλ/asexual βρίσκεται μεταξύ 0.8 και 6%, ως αμφιφυλόφιλου/bisexual μεταξύ 1 και 5%, και ως ομοφυλόφιλου από 1 ως 4% (1).
Οι παράγοντες που καθορίζουν το σεξουαλικό προσανατολισμό είναι πολλαπλοί και εξακολουθούν να βρίσκονται υπό διερεύνηση.
Υπάρχουν στοιχεία για γενετικές, βιολογικές, αναπτυξιακές και περιβαλλοντικές επιρροές (2).
Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει σημαντική γενετική επίδραση στον σεξουαλικό προσανατολισμό, αν και τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικοί με τους γενετικούς παράγοντες.
Ταυτότητα φύλου
Η ταυτότητα φύλου είναι η προσωπική αίσθηση και η υποκειμενική εμπειρία του ατόμου για το φύλο του.
Σύμφωνα με τον Bancroft: «Οι παραλλαγές στην ταυτότητα φύλου, με άτομα που δεν ταιριάζουν ξεκάθαρα στους κοινωνικά καθορισμένους ανδρικούς ή γυναικείους ρόλους, είναι εμφανείς στους περισσότερους πολιτισμούς, αν και με σημαντικές διαφορές μεταξύ των πολιτισμών στον τρόπο αποδοχής αυτών των ατόμων»(3).
Το πως αναπτύσσεται η ταυτότητα φύλου παραμένει ένα αμφιλεγόμενο θέμα με περιορισμένα στοιχεία και πολλούς παράγοντες που φαίνεται να μπορούν να την επηρεάσουν.
Στο σύνολό τους φαίνεται να ασκούν παράλληλη επιρροή βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες (2).
Η διαμόρφωση της ταυτότητας μας είναι ένα από τα κύρια αναπτυξιακά γεγονότα που συναντώνται κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες διαμορφώνουν την ταυτότητά τους μέσω της ενεργής διερεύνησης των διαφόρων ταυτοτήτων που υπάρχουν και συνάμα διαλέγουν και δεσμεύονται σταδιακά σε κάποιες από αυτές.
Καθώς η ταυτότητα φύλου αναμένεται να εδραιωθεί κάπου στη νεαρή ενήλικη ζωή, οι νεότεροι έφηβοι (10-17 ετών) φαίνεται να διερευνούν την ταυτότητα φύλου εκτενέστερα σε σχέση με τους μεγαλύτερους έφηβους (18 ετών και άνω) (4).
Η επίγνωση και η αποδοχή μιας ταυτότητας η οποία διαφοροποιείται από την επικρατούσα μπορεί να είναι αρκετά δύσκολη διαδικασία, ως εκ τούτου, η ανάπτυξη μιας διαφορετικής ταυτότητας φύλου και η συνειδητοποίησή της απαιτεί περισσότερο χρόνο και επομένως οι έφηβοι στη μέση και όψιμη φάση της εφηβείας (15 ετών και άνω) αναμένεται να δείξουν περισσότερες διακυμάνσεις στην ταυτότητα φύλου από τα παιδιά που βρίσκονται στη φάση της πρώιμης εφηβείας (10-14 ετών) (4).
Οι ως τώρα έρευνες σε εφηβικούς πληθυσμούς έχουν δείξει ότι η συχνότητα με την οποία συναντώνται παραλλαγές στην ταυτότητα φύλου βρίσκεται ανάμεσα στο 0.2% και 4% (1).
Παρόλα αυτά πρέπει να σημειωθεί πως αποδεδειγμένα μερικοί έφηβοι υπερβάλλουν στο πώς παρουσιάζουν τον εαυτό τους στις έρευνες, παρουσιάζοντας ότι έχουν περισσότερες προβληματικές συμπεριφορές, συμπτώματα, κοινωνικά προβλήματα, από ότι στην πραγματικότητα.
Κατά συνέπεια, το ποσοστό που φαίνεται να ανήκει σε μειονότητες (όπως σεξουαλικές μειονότητες), ίσως να υπερεκτιμάται σε σχέση με την πραγματικότητα (5).
Λόγω και της υπερβολικής κάλυψης των ζητημάτων ταυτότητας φύλου από τα μέσα ενημέρωσης, η ταυτότητα φύλου είναι πιθανό να είναι ένα θέμα που δελεάζει τους εφήβους να υπερβάλλουν στις απαντήσεις τους.
Διαφορετικότητα, κοινωνικό στίμα και ο ρόλος των γονέων
Οι έφηβοι που θα εκφράσουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή διαφορετική ταυτότητα φύλου σε σχέση με τους συνομήλικούς τους είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν κοινωνικά προβλήματα (6).
Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν πειράγματα, γελοιοποίηση και κοινωνικό αποκλεισμό, και συχνά γίνονται πιο έντονα καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν.
Τα κοινωνικά προβλήματα που συναντώνται διαφέρουν ανά φύλο, καθώς τα αγόρια που παρουσιάζουν συμπεριφορές χαρακτηριστικές μιας γυναικείας ταυτότητας φύλου είναι πιο πιθανό να βιώσουν αρνητικές αντιδράσεις από τα κορίτσια που παρουσιάζουν συμπεριφορές χαρακτηριστικές μιας ταυτότητας ανδρικού φύλου(6).
Τέτοιες αρνητικές αντιδράσεις μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική ψυχολογική δυσφορία για τον αποδέκτη.
Η μεγαλύτερη πηγή δυσφορίας, η οποία μάλιστα συνδέεται άμεσα με τη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου, είναι η απόρριψη από την οικογένεια λόγω της διαφορετικής έκφρασης της σεξουαλικότητας ή της ταυτότητας φύλου.
Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα τα οποία βίωσαν απόρριψη από τους γονείς/φροντιστές φαίνεται να έχουν χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής και σωματικής υγείας ενώ εκείνα των οποίων οι γονείς είναι υποστηρικτικοί παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευημερία, καλύτερη γενική υγεία και σημαντικά μειωμένο κίνδυνο αυτοκτονίας, κατάθλιψης και κατάχρησης ουσιών (6).
Οι γονείς οφείλουν να υποστηρίζουν την έκφραση φύλου ή/και σεξουαλικής ταυτότητας των παιδιών τους, να τα προστατεύουν αν εκείνα γίνονται θύματα ομοφοβικών συμπεριφορών στο σχολείο ή αλλού, να είναι ανοιχτοί στις παρέες του με άλλα ΛΟΑΤΚΙ παιδιά και να βοηθούν ενεργητικά στο να δημιουργούνται πιο φιλόξενα περιβάλλοντα για τα παιδιά τους.
Είναι σημαντικό οι γονείς να συζητούν με το παιδί τους για τη σεξουαλικότητα ή/και την ταυτότητα φύλου, ακόμα και αν αυτό είναι άβολο, μιας και αυτό προάγει την ευημερία του παιδιού.
Πατήστε εδώ για πληροφορίες για γονείς και εκπαιδευτικούς που αφορούν ΛΟΑΤΚΙ ζητήματα
Πηγές
- Chandra A, Mosher WD, Copen C, Sionean C. Sexual behavior, sexual attraction, and sexual identity in the United States: Data from the 2006-2008 National Survey of Family Growth. National Health Statistics Reports-2011; 3(36): 1-36.
- Τhe EFS and ESSM Syllabus of Clinical Sexology (2013). Editors: P.S. Kirana F. Tripodi Y. Reisman H. Porst.
- Bancroft J. Human Sexuality and its Problems. Edinburgh: Churchill Livingstone Elsevier; 2009.
- Kroger, J Martinussen, M Marcia, J EIdentity status change during adolescence and young adulthood: a meta-analysis. J Adolesc 33(Oct (5))2010; 683–98.CrossRefGoogle Scholar
- Fan, X Miller, B CPark, K Winward, BW Christensen, M Grotevant, HD et al. An exploratory study about inaccuracy and invalidity in adolescent self-report surveys. Field Methods 2006; 18:223-224-244.CrossRefGoogle Scholar.
- Substance Abuse and Mental Health Services Administration, A Practitioner’s Resource Guide: Helping Families to Support Their LGBT Children. HHS Publication No. PEP14-LGBTKIDS. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration, 2014.
