Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Φροντίδας στην Ψύχωση

Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Φροντίδας στην Ψύχωση από το ΒΗΜΑ ΚΟΙΝΟ.

Η ψύχωση είναι μια ευρεία διαγνωστική κατηγορία που περιλαμβάνει παθήσεις που χαρακτηρίζονται από μια σοβαρή διαταραχή της αντίληψης και της σχέσης με την πραγματικότητα και συνήθως περιορίζουν σαφώς την λειτουργικότητα του πάσχοντα. Πρόκειται, στις περισσότερες περιπτώσεις, για μια χρόνια νόσο που η πορεία της χαρακτηρίζεται από υφέσεις (φάση σταθεροποίησης) και εξάρσεις (ψυχωτικό επεισόδιο).

Ψυχωτικό επεισόδιο:

Το ψυχωτικό επεισόδιο χαρακτηρίζεται από μια σοβαρή διαταραχή της αντίληψης της πραγματικότητας και ο άνθρωπος βρίσκεται συχνά σε μια κατάσταση αποδιοργάνωσης. Τα ψυχωτικά συμπτώματα (παραλήρημα, ψευδαισθήσεις, κ.α.) βρίσκονται σε έξαρση. Ο πάσχον στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αναγνωρίζει ο ίδιος ότι νοσεί. Το ψυχωτικό επεισόδιο αντιμετωπίζεται με την λείψει φαρμακευτικής αγωγής, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί ενδονοσοκομειάκη περίθαλψη.

Φάση σταθεροποίησης:

Ακολουθεί το επεισόδιο και χαρακτηρίζεται από την ύφεση των συμπτωμάτων. Η αντίληψη της πραγματικότητας επανέρχεται, αλλά σαφώς επηρεασμένη. Ο πάσχον καλείται να αποκαταστήσει την καθημερινότητα της ζωής του, συχνά έχοντας χάσει ένα σημαντικό μέρος της λειτουργικότητας του σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι σημαντικό η προσπάθεια αυτή να υποστηρίζεται με εξειδικευμένες παρεμβάσεις προκειμένου να περιοριστούν οι συνέπειες της νόσο και να προληφθεί η περιθωριοποίηση του ανθρώπου και η κοινωνική απομόνωση.

Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Φροντίδας στην Ψύχωση

• Φαρμακοθεραπεία

Η φαρμακοθεραπεία αποτελεί την κύρια και την πιο αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση των ψυχωτικών συμπτωμάτων. Διακρίνεται σε Φαρμακευτική αγωγή θεραπείας, που εφαρμόζεται κατά την ενεργό φάση των ψυχωτικών επεισοδίων, και σε Φαρμακευτική αγωγή συντήρησης που εφαρμόζεται κατά την φάση σταθεροποίησης της νόσους.

Η φαρμακοθεραπεία γίνεται αποκλειστικά από ψυχίατρο και η αποτελεσματική χορήγηση της γίνεται στο πλαίσιο μιας σταθερής θεραπευτικής σχέσης.

• Οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις

Περιλαμβάνουν το σύνολο των ψυχολογικών και κοινωνικών παρεμβάσεων που στόχο έχουν να βοηθήσουν τον πάσχοντα να αποκαταστήσει την ζωή του, όσο το δυνατόν πλησιέστερα, στα προ της εκδήλωσης του επεισοδίου επίπεδα. Επίσης, συμβάλουν αποφασιστικά στην πρόληψη μιας υποτροπής της νόσου, καθώς στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των παραγόντων που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην επανεμφάνιση ενός ψυχωτικού επεισοδίου (με βάση το μοντέλο Ευαλωτότητας-στρες).

Ειδικότερα, οι παρεμβάσεις αυτές είναι:

Η ψυχοεκπαίδευση: Η Ψυχοεκπαίδευση στην βιβλιογραφία αναφέρεται είτε ως ψυχοθεραπεία είτε ως ψυχοκοινωνική παρέμβαση και βασίζεται στην γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, και εξειδικεύεται ανάλογα με την παθολογία. Πρόκειται για ολοκληρωμένα προγράμματα παρεμβάσεις που έχουν ως στόχο την εκπαίδευση του ασθενή σχετικά με την πάθηση του και την καλύτερη προσαρμογή σε αυτήν. Η ψυχοεκπαίδευση παρέχεται τόσο ατομικά, όσο και σε πλαίσιο ομάδας, και αφορά τον ίδιο των πάσχοντα αλλά και τους συγγενείς- φροντιστές.

Η Εκπαίδευση Κοινωνικών Δεξιοτήτων: Αποτελεί μια τεχνική εκπαίδευσης που ανήκει στις γνωσιακές συμπεριφορικές παρεμβάσεις και αναπτύχθηκε στο χώρο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και πραγματοποιείται συνήθως στο πλαίσιο ομάδας. Πρόκειται για δομημένες παρεμβάσεις που στόχο έχουν την εκπαίδευση του πάσχοντα σε ένα μεγάλο εύρος κοινωνικών συμπεριφορών και περιστάσεων. Εδώ εντάσσεται και οι εκπαίδευση σε δεξιότητες αυτοφροντίδας (φροντίδα εαυτού και προσωπικού χώρου)

Η Εκπαίδευση σε Γνωστικές Δεξιότητες: Αποτελούν παρεμβάσεις, συχνά με την χρήση ειδικών εργαλείων, για την αποκατάσταση γνωστικών λειτουργιών (πχ μνήμη, συγκέντρωση, προσοχή) που μπορεί να έχουν βλαφθεί από τη νόσο σε βαθμό που να επηρεάζουν την λειτουργικότητα του πάσχοντα. Οι παρεμβάσεις αυτές παρέχονται σε ατομικό και σε ομαδικό πλαίσιο.

Οι Ομάδες Κοινωνικοποίησης: . Πρόκειται για ομάδες που έχουν περισσότερο κοινωνικό χαρακτήρα, και δευτερευόντως θεραπευτικό. Παρέχουν ένα ομαδικό πλαίσιο, όπου σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, ο πάσχον έχει τη δυνατότητα να ασκήσει και να βελτιώσει τις δεξιότητες του, και ταυτόχρονα να γίνει η επεξεργασία των συναισθημάτων που δημιουργούνται σε μια κοινωνική συνθήκη. Συνήθως οι ομάδες αυτές έχουν ένα θέμα (πχ λογοτεχνία, επικαιρότητα) που οργανώνουν την ζωή της ομάδας, και παράλληλα αποτελεί και την γέφυρα σύνδεσης με την εξωτερική πραγματικότητα.

Η Ψυχοθεραπεία: η ψυχοθεραπεία, αποτελεί θεραπευτική παρέμβαση μέσω του λόγου. Αναφέρεται σε συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο, το οποίο προβλέπει και τις προϋποθέσεις όσον αφορά το απαιτούμενο πλαίσιο και την διαδικασία. Με την ψυχοθεραπεία ο θεραπευτής παρεμβαίνει και στην ίδια την παθολογία. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να γίνεται είτε ατομικά, είτε σε πλαίσιο ομάδας. Στην περίπτωση των ψυχώσεων, η ομαδική ψυχοθεραπεία θεωρείται πλέον κατάλληλη.

Οι θεραπείες μέσω τέχνης: Συνιστούν μια ειδική μορφή ψυχοθεραπείας, όπου μια μορφή τέχνης (χορός, μουσική, εικαστικά κ.α.) χρησιμοποιούνται ως μέσω έκφρασης αντί του λόγου. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε ασθενείς των οποίων η δυνατότητα έκφρασης μέσω του λόγου έχει πληγεί σημαντικά λόγω της ασθενείας.

To case management: αφορά στην ύπαρξη προσώπου/ θεραπευτή αναφοράς με ρόλο τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και τη συνεχή αξιολόγηση και επαναπροσδιορισμό ενός εξατομικευμένου θεραπευτικού σχεδίου. Με τον τρόπο αυτό, οι απαιτούμενες οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για την ολοκληρωμένη φροντίδα του πάσχοντας, συνδυάζονται, συντονίζονται και προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του.

Η έννοια της Ημερήσιας Φροντίδας περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι απαιτούμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις για την ολιστική κάλυψη των αναγκών του πάσχοντα, συναρθρώνονται σε ένα δομημένο εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Εντός του προγράμματος ο πάσχον έχει τη δυνατότητα:

• Να συνεργαστεί με όλες τις ειδικότητες επαγγελματιών ψυχικής υγεία που απαιτούνται προκειμένου να καλυφθούν συνολικά οι ανάγκες του.
• Να έρθει σε επαφή και να σχετιστεί με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ανάλογες δυσκολίες με εκείνον, να μοιραστεί τις δυσκολίες του και να μειωθεί το αίσθημα της απομόνωσης και της μοναξιάς.
• Να δομήσει το χρόνο του μέσα από ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων και δεξιοτήτων. Η δυνατότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς στην ψύχωση, ακόμα και κατά τη φάση της σταθεροποίησης, ο χρόνος χαρακτηρίζεται από μια επανάληψη
• Να δημιουργήσει ένα κοινωνικό δίκτυο το οποίο χαρακτηρίζεται από μια κουλτούρα αντιμετώπισης των δυσκολιών και όχι από παθητικότητα.
• Να διαθέτει ένα σταθερό πλαίσιο και ένα δίκτυο φροντίδας εντός του οποίου δύναται να αντιμετωπιστούν και οι υποτροπές της νόσου, περιορίζοντας σε σημαντικό βαθμό την πιθανότητα μιας ενδονοσοκομειακής νοσηλείας.

Σημαντικό στοιχείο ενός προγράμματος ημερήσιας φροντίδας είναι η ευελιξία και η δυνατότητα του να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ανθρώπου. Ωστόσο, ένας βαθμός σταθερότητας και δέσμευσης είναι απαραίτητος προκειμένου να προκύψουν τα αναμενόμενα θεραπευτικά οφέλη.

Το Βήμα Κοινό, εκμεταλλευόμενο τις δυνατότητες που του δίνει η διεπιστημονική του θεραπευτική ομάδα, δύναται να παρέχει ολοκληρωμένη θεραπευτική απάντηση στην ψύχωση μέσω του Προγράμματος Ημερήσιας Φροντίδας. Το πρόγραμμα διαθέτει ένα βασικό κορμό που καλύπτει όλες τις συνιστώσες της φροντίδας (θεραπεία, αποκατάσταση, κοινωνικοποίηση, συνεργασία με την οικογένεια), ο οποίος όμως μπορεί να ενισχύεται και να τροποποιείται ανάλογα με τη φάση της νόσου και τις ιδιαίτερες ανάγκες και επιθυμίες του κάθε ατόμου.

Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Φροντίδας στην Ψύχωση: Βασικό Πρόγραμμα 

• Το πρόγραμμα αυτό, περιλαμβάνει τόσο την εκπαίδευση σε δεξιότητες, που συχνά πλήττονται στην ψύχωσή, δραστηριότητες που ενισχύουν την κοινωνικοποίηση και την σύνδεση με την εξωτερική κοινωνική πραγματικότητα καθώς και θεραπευτικό «χώρο» για την επεξεργασία συναισθημάτων και σχέσεων. Επιπλέον, ο πρωινός καφές, η κοινωνική λέσχη καλλιεργούν το αίσθημα του «ανήκειν» και της συμμετοχής σε μια κοινωνική πραγματικότητα που δημιουργείται από κοινού.
• Τα ατομικά ραντεβού με ψυχολόγο, έχουν το χαρακτήρα υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας η οποία στοχεύει στην ενδυνάμωση του πάσχοντα προς την κατεύθυνση της ανάκτησης του ελέγχου της ασθένειας και της ζωής του. Οι συναντήσεις αυτές, είναι επιπλέον της συνεργασίας με τα πρόσωπα αναφοράς που ορίζονται για κάθε συμμετέχον στο πρόγραμμα. Τα πρόσωπα αναφοράς, λειτουργούν στο πλαίσιο του case management, και μαζί με τον ενδιαφερόμενο συντονίζουν το σύνολο των παρεμβάσεων που τον αφορούν.
• Η συνεργασία με την Οικογένεια, εντάσσεται σταθερά στο πρόγραμμα, καθώς τόσο από την βιβλιογραφία όσο και από την κλινική εμπειρία, η ενεργή εμπλοκή των οικογενειών στην φροντίδα μειώνει σημαντικά τη συχνότητα των υποτροπών και αυξάνει την αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων παρεμβάσεων. Η συνεργασία με την Οικογένεια εστιάζει στην ψυχοεκπαίδευση και στην επίλυση προβλημάτων που προκύπτουν στην καθημερινή ζωή της οικογένειας.

To Βασικό πρόγραμμα περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται προκειμένου να καλύπτονται σφαιρικά οι σύνθετες ψυχοκοινωνικές ανάγκες του πάσχοντα. Ωστόσο, στο πλαίσιο του Ατομικού Θεραπευτικού Πλάνου, υπάρχει η δυνατότητα να τροποποιείται και να ενισχύεται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τις επιθυμίες του συμμετέχοντα.

Οι επιπλέον θεραπευτικές/ αποκαταστασιακές δυνατότητες που δίνονται είναι:

• Θεραπείες μέσω τέχνης πλέον του Art Therapy (Μουσικόθεραπεία, Χοροθεραπεία) σε ομαδικό πλαίσιο.
• Εκπαίδευση σε γνωστικές δεξιότητες με τη χρήση του Brain HQ σε ατομικό πλαίσιο.
• Δραστηριότητες εκτός του χώρου του Κέντρου, με ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
• Ανεξάρτητη λειτουργία της κοινωνικής λέσχης, ως κοινωνικός χώρος, με διευρυμένο ωράριο.
• Η δυνατότητα καθημερινής παρακολούθησης σε περιπτώσεις που υπάρχουν αυξημένες ανάγκες κοινωνικοποίησης, είτε συντρέχουν λόγοι που απαιτούν μια περισσότερο τακτική παρακολούθηση (πχ υποτροπή της νόσου).
• H δυνατότητα κατ’ οίκον φροντίδας για τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα, σε περιπτώσεις που αυτό απαιτείται από τους αποκαταστασιακούς στόχους που έχουν τεθεί.
• Η συμβουλευτική και η συνοδεία (όπου απαιτείται) για τη ρύθμιση κοινωνικό προνοιακών θεμάτων.