Ο Αντώνης Κατσαμάγκος μιλάει στην εφημερίδα «ΑΞΙΑ» για την καλή ψυχική υγεία
Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Ομάδας και ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής του κέντρου παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών «ΒΗΜΑ ΚΟΙΝΟ», ο Αντώνης μας μιλάει για τη νέα αυτή προσπάθεια.
Συνέντευξη στην Ιωάννα Ανδριοπούλου
– Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύ συχνά λόγος για την ψυχική υγεία τονίζοντας τη σημασία της. Από την άλλη, υπάρχει πολύς κόσμος που θεωρεί πως πρόκειται για μια μόδα της εποχής. Τι τελικά ισχύει;
– Αρχικά για να απαντήσουμε το ερώτημα αυτό αρκεί να αναλογιστούμε τι συμβαίνει όταν η ψυχική υγεία απουσιάζει. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφέρουμε δύο παραδείγματα από τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Το πρώτο είναι, ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του Π.Ο.Υ. η κατάθλιψη το 2020 θα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Στους νέους ειδικότερα προβλέπεται ότι θα καταλάβει την πρώτη θέση ξεπερνώντας ακόμη και τα τροχαία ατυχήματα. Το δεύτερο αφορά ένα παλιότερο στοιχείο του Οργανισμού (2003), σύμφωνα με το όποιο σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες το 35 με 45% της απουσίας από την εργασία οφείλεται σε προβλήματα ψυχικής υγείας.
Τα παραδείγματα αυτά νομίζω πως αναδεικνύουν τη σημασία της ψυχικής υγείας και το μέγεθος των συνεπειών σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο όταν η ψυχική υγεία πλήττεται. Είναι σημαντικό όμως να τονιστεί ότι η έννοια της ψυχικής υγείας δεν εξαντλείται στην απουσία αναγνωρισμένης/ διαγνωσμένης ψυχικής διαταραχής. Αφορά συνολικά στην ικανότητά μας να απολαμβάνουμε τη ζωή και να αντεπεξέλθουμε στις προκλήσεις της. Περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα νοητικών και συναισθηματικών λειτουργιών που επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο, τη δυνατότητα να δημιουργούμε σχέσεις και να αντλούμαι ασφάλεια και ευχαρίστηση από αυτές, να είμαστε δημιουργικοί και να μετέχουμε στην κοινωνία με ένα αίσθημα αμοιβαίας προσφοράς και οφέλους. Με λίγα λόγια λοιπόν, η έννοια της ψυχικής υγείας αναφέρεται στη δυνατότητα του ανθρώπου να έχει μια πλήρη ζωή με νόημα σε προσωπικό, εργασιακό και κοινωνικό επίπεδο.
– Πόσο εύκολα όμως οι άνθρωποι απευθύνονται στον ψυχολόγο ή στον ψυχίατρο; Παραμένει ένα θέμα ταμπού για την ελληνική κοινωνία;
– Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για την ψυχική τους υγεία και θα απευθυνθούν ευκολότερα σε έναν ειδικό για να λάβουν βοήθεια. Ωστόσο, παραμένει ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση ότι το να απευθυνθεί κάποιος σε ειδικό ψυχικής υγειάς είναι «αδυναμία». Πολλοί άνθρωποι πιέζουν τον εαυτό τους ή / και πιέζονται από το περιβάλλον τους να τα «καταφέρουν μόνοι τους». Η πεποίθηση αυτή βασίζεται στην άποψη ότι οι ψυχικές δυσκολίες δεν είναι πραγματικά δυσκολίες, αλλά «είναι στο μυαλό σου», όπως συχνά μπορούμε να ακούσουμε. Στην πραγματικότητα, όμως, η αναγνώριση της δυσκολίας και η αναζήτηση της κατάλληλης βοήθειας είναι το πρώτο και ίσως το δυσκολότερο βήμα για την επίλυσή της και για τον λόγο αυτό απαιτεί ψυχική δύναμη και σε καμμία περίπτωση δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας. Επίσης, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει κάποιος ένα «πρόβλημα» μόνος του αν δεν αξιοποιήσει τις διαθέσιμες ενδεδειγμένες λύσεις.
Πέραν τούτου όμως, ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στο φαινόμενο του κοινωνικού στίγματος που ακολουθεί την ψυχική νόσο. Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί προς την κατεύθυνση του περιορισμού του, οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχική νόσο εξακολουθούν σε σημαντικό βαθμό να στιγματίζονται από την κοινωνία και να ωθούνται προς το περιθώριο. Είναι ένα φαινόμενο σοβαρό, καθώς έχεις ως συνέπεια οι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια να μην την λαμβάνουν ή να καθυστερούν πολύ να την αναζητήσουν για να μη στιγματιστούν, αλλά και να υποβαθμίζονται συνολικά η έννοια της ψυχικής υγείας και οι υπηρεσίες που την υπηρετούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης οι ψυχικά πάσχοντες και το δημόσιο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας επλήγησαν πρώτα. Είναι σημαντικό, λοιπόν, ο αγώνας κατά του κοινωνικού στίγματος της ψυχικής νόσου να είναι συνεχής και η προσπάθεια ευαισθητοποίησης να ξεκινά από τις μικρές ηλικίες, από τα σχολεία.
– Πρόσφατα ξεκίνησε τη λειτουργία του το «ΒΗΜΑ ΚΟΙΝΟ». Ένα κέντρο ολοκληρωμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Τι νέο φέρνει στον χώρο της ψυχικής υγείας σε σχέση με όσα μας αναφέρατε;
– Το «ΒΗΜΑ ΚΟΙΝΟ» ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2018. Ωστόσο, η αρχική ιδέα εκκινεί από πολύ νωρίτερα. Αποτελεί την πρωτοβουλία μιας ομάδας έμπειρων επαγγελματιών ψυχικής υγείας που αποφάσισαν να συνεργαστούν, να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να προτείνουν έναν νέο τρόπο προσέγγισης στην προσφορά υπηρεσιών ψυχικής υγείας στον ιδιωτικό τομέα. Οι θεραπευτές του κέντρου δεν συστεγάζονται απλά, αλλά συνιστούν μια θεραπευτική ομάδα. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι υπηρεσίες προσφέρονται στον ίδιο χώρο από ομάδα επιστημόνων και με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η απαραίτητη επιστημονική εξειδίκευση χωρίς να χάνεται η συνοχή και η συνέχεια της προσφερόμενης φροντίδας. Η επιλογή του θεραπευτικού προγράμματος γίνεται, μετά από πρόταση του ειδικού, σε συνεργασία με τον εξυπηρετούμενο.
– Και σε ποιους απευθύνεται το κέντρο; Καλύπτει όλο το φάσμα της ψυχικής υγείας που μας περιγράψατε;
– Ακριβώς. Αναγνωρίζοντας το συνεχές που χαρακτηρίζει την ψυχική υγεία οι υπηρεσίες μας απευθύνονται:
• Σε όλους του ανθρώπους που επιθυμούν να φροντίσουν την ψυχική τους υγεία γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό τους, και να βοηθηθούν να ξεπεράσουν τυχόν δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
• Σε ανθρώπους που είτε πάσχουν από κάποια ήπια ή σοβαρή ψυχική διαταραχή, είτε ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για εκδήλωση κάποιας ψυχικής νόσου.
• Στις οικογένειες που κάποιο μέλος τους πάσχει από ψυχική νόσο και αναζητούν στήριξη.
• Σε ζευγάρια ή/και οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσεπίλυτες δυσκολίες στις σχέσεις τους, αδιέξοδα, δυσαρμονίες και αναζητούν λύση.
Ταυτόχρονα, όμως, αναπτύσσουμε και δράσεις που στόχο έχουν την προαγωγή της ψυχικής υγείας απευθυνόμενοι:
• Σε επαγγελματίες της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, σε εκπαιδευτικούς, τοπικές αρχές, καθώς και όλους εκείνους που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην εφαρμογή δράσεων για την προαγωγή της ψυχικής υγείας.
• Σε νέους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που αναζητούν στήριξη στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας.
• Στον γενικό πληθυσμό της κοινότητας μέσα από προγράμματα και παρεμβάσεις πρωτογενούς πρόληψης με στόχο την προαγωγή της ψυχικής υγείας.
