Πως θα αντιμετωπίσεις μια κρίση πανικού; Η διαταραχή πανικού είναι μια κατάσταση όπου έχετε επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού. Πολλοί άνθρωποι με διαταραχή πανικού αναπτύσσουν επίσης αγοραφοβία. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποφεύγετε πολλά μέρη, και μπορεί ακόμη και να μη βγαίνετε έξω από το σπίτι σας, λόγω του φόβου ότι μπορεί να πάθετε κρίση πανικού σε δημόσιο χώρο. Η θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή / και ψυχοθεραπεία λειτουργεί καλά σε περισσότερες από τις μισές των περιπτώσεων.
Τι είναι η κρίση πανικού;
Η κρίση πανικού είναι μια σοβαρή επίθεση άγχους και φόβου που εμφανίζεται ξαφνικά, συχνά χωρίς προειδοποίηση και χωρίς προφανή λόγο. Εκτός από το άγχος, διάφορα άλλα συμπτώματα μπορεί επίσης να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού. Αυτά περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
• Αίσθημα παλμών ή αλλιώς αίσθημα πως η καρδιά χτυπά δυνατά και πολύ γρήγορα.
• Εφίδρωση και τρέμουλο.
• Εξάψεις ή ρίγη.
• Αίσθημα δυσκολίας στην αναπνοή, μερικές φορές με αίσθημα πνιγμονής.
• Πόνους στο στήθος.
• Αίσθημα αδιαθεσίας, ζάλης ή λιποθυμίας.
• Φόβος θανάτου ή τρέλας.
• Μουδιάσματα ή αιμωδίες -δηλαδή τσιμπήματα στο δέρμα.
• Αίσθημα αποπραγματοποίησης (δηλαδή αίσθηση ότι ο περιβάλλον χώρος δεν είναι πραγματικός) ή αποπροσωποποίησης (αίσθηση ότι κάποιος σα να έχει βγει από τον εαυτό του).
• Τα σωματικά συμπτώματα που εμφανίζονται στις κρίσεις πανικού δεν οφείλονται σε κάποιο σωματικό πρόβλημα, όπως την καρδιά, στήθος, κλπ. Τα συμπτώματα συμβαίνουν κυρίως εξαιτίας ενός καταιγισμού από νευρικά ερεθίσματα από τον εγκέφαλο προς διάφορα μέρη του σώματος κατά τη διάρκεια της κρίσης πανικού.
Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού έχετε την τάση να υπερ-αναπνέετε (υπεραερισμός). Εάν αναπνέετε έντονα τότε αποβάλλετε με την εκπνοή πάρα πολύ διοξείδιο του άνθρακα και έτσι αλλάζει η οξύτητα στο αίμα. Αυτό στη συνέχεια μπορεί να προκαλέσει περισσότερα συμπτώματα όπως σύγχυση και κράμπες, και να κάνει χειρότερα τα συμπτώματα όπως το αίσθημα παλμών, τη ζάλη και τις αιμωδίες. Με αποτέλεσμα η κρίση να φαίνεται ακόμα πιο τρομακτική, και να σας κάνει να αναπνέετε ακόμα περισσότερο, και ούτω καθεξής.
Μια κρίση πανικού συνήθως διαρκεί 5-10 λεπτά, αλλά μερικές φορές έρχεται σε κύματα και μπορεί να διαρκέσει εώς και δύο ώρες.
Τι είναι η διαταραχή πανικού;
Τουλάχιστον 1 στα 10 άτομα έχουν περιστασιακές κρίσεις πανικού. Εάν έχετε διαταραχή πανικού, αυτό σημαίνει ότι έχετε επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού. Η συχνότητα των κρίσεων μπορεί να ποικίλει. Περίπου 1 στους 50 ανθρώπους έχουν διαταραχή πανικού. Εάν έχετε διαταραχή πανικού, έχετε επίσης τη συνεχιζόμενη ανησυχία μήπως πάθετε κι άλλες κρίσεις και /ή ανησυχείτε για τα συμπτώματα που βιώνετε κατά τη διάρκεια των κρίσεων. Για παράδειγμα, μπορεί να ανησυχείτε ότι οι ταχυπαλμίες ή οι πόνοι στο στήθος που εμφανίζονται με τις κρίσεις πανικού οφείλονται σε ένα σοβαρό καρδιακό πρόβλημα. Μερικοί άνθρωποι ανησυχούν ότι μπορεί να πεθάνουν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού.
Τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού;
Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται συνήθως χωρίς κανέναν προφανή λόγο. Η αιτία δεν είναι σαφής. Ήπιες ανωμαλίες στην ισορροπία ορισμένων χημικών ουσιών του εγκεφάλου (νευροδιαβιβαστών) μπορεί να διαδραματίζουν έναν ρόλο. Σε αυτό οφείλεται πιθανώς και το γεγονός πως τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για θεραπεία λειτουργούν καλά. Καθένας μπορεί να έχει μια κρίση πανικού, αλλά μπορεί και να τείνει να εμφανίζεται και σε άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας. Επίσης, στρεσογόνα γεγονότα της ζωής, όπως το πένθος μπορούν να πυροδοτήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις μια κρίση πανικού.
Παθοφυσιολογία
Ενώ τα διάφορα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να προκαλούν στο άτομο την αίσθηση ότι το σώμα τους «καταρρέει», τα συμπτώματα αυτά είναι στην πραγματικότητα η ίδια του η προστασία από το κακό. Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να γίνουν κατανοητά ως εξής. Πρώτον, υπάρχει συχνά (αλλά όχι πάντα) η ξαφνική εμφάνιση του φόβου μετά από ένα σχετικά ήπιο ερέθισμα. Το σώμα αντιδρά υπερβολικά, όπως ακριβώς θα αντιδρούσε εάν βρισκόταν ξαφνικά εκτεθειμένο σε ένα μεγάλο εξωτερικό κίνδυνο, όπως π.χ. εάν έπρεπε να αντιμετωπίσει ένα άγριο λιοντάρι. Αυτή η αντίδραση οδηγεί στην απελευθέρωση ενός νευροδιαβιβαστή, της αδρεναλίνης (επινεφρίνης), που επιφέρει τη λεγόμενη απάντηση «μάχης-ή-φυγής» (fight-or-flight), όπου το σώμα του ατόμου ετοιμάζεται για έντονη σωματική δραστηριότητα. Αυτό οδηγεί σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού (ταχυκαρδία), γρήγορη αναπνοή (υπεραερισμός), η οποία μπορεί να εκληφθεί ως δύσπνοια και εφίδρωση.
Ο υπεραερισμός μπορεί να οδηγήσει σε πτώση των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα στους πνεύμονες και στη συνέχεια στο αίμα. Αυτό προκαλεί αλλαγή του PH του αίματος (αναπνευστική αλκάλωση ή υποκαπνία), το οποίο με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε πολλά άλλα συμπτώματα, όπως μουδιάσματα, ζάλη, αίσθημα καύσου και τάση για λιποθυμία. Επιπλέον, η απελευθέρωση της αδρεναλίνης κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού προκαλεί αγγειοσυστολή με αποτέλεσμα μια ήπια ελάττωση της ροής του αίματος στο κεφάλι, κάτι που προκαλεί ίλιγγο και ζαλάδα. Μια κρίση πανικού μπορεί επίσης να προκαλέσει μετατόπιση του σακχάρου στο αίμα από τον εγκέφαλο προς τους μεγάλους μύες.
Διαταραχή πανικού, αγοραφοβία και άλλοι φόβοι
Μερικοί άνθρωποι με διαταραχή πανικού ανησυχούν μήπως πάθουν κρίση πανικού σε δημόσιο χώρο και πιο συγκεκριμένα ανησυχούν: α) μήπως δεν μπορέσουν να βγούνε από εκεί που βρίσκονται, β) μήπως δεν βρεθεί η κατάλληλη βοήθεια, και γ) ότι η κρίση μπορεί να τους φέρει σε μεγάλη αμηχανία απέναντι στους γύρω τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει ορισμένους στην ανάπτυξη αγοραφοβίας. Περίπου 1 στους 3 ανθρώπους με διαταραχή πανικού αναπτύσσουν επίσης αγοραφοβία.
Ο όρος αγοραφοβία αναφέρεται στην παρουσία μιας σειράς από φόβους διαφόρων τόπων και καταστάσεων. Έτσι, για παράδειγμα, μπορεί οι άνθρωποι με αγοραφοβία μπορεί να φοβούνται να:
• Είναι σε έναν ανοικτό χώρο.
• Βρίσκονται μέσα σε καταστήματα ή και πλήθη, ή να κυκλοφορούν σε δημόσιους χώρους.
• Ταξιδεύουν με τρένα, λεωφορεία ή αεροπλάνα.
• Να είναι σε μια γέφυρα ή σε έναν ανελκυστήρα.
• Να είναι σε έναν κινηματογράφο, εστιατόριο, κλπ. όπου δεν υπάρχει εύκολη έξοδος.
• Να είναι οπουδήποτε μακριά από το σπίτι – πολλοί άνθρωποι με αγοραφοβία μένουν μέσα στο σπίτι για το μεγαλύτερο μέρος ή το σύνολο του χρόνου τους. Μπορεί επίσης να αναπτύξουν και άλλους παράλογους φόβους. Για παράδειγμα, μπορεί να σκέφτονται ότι η άσκηση ή ορισμένα τρόφιμα τους προκαλούν τις κρίσεις πανικού. Εξαιτίας αυτού μπορεί να φοβούνται (ανάπτυξη μιας φοβίας) για ορισμένα τρόφιμα, ή να αποφεύγουν τη σωματική άσκηση, κλπ. Τόσο οι περιστασιακές κρίσεις πανικού όσο και η διαταραχή πανικού μπορεί να ακολουθούνται ή να συνοδεύουν και διαταραχές στη διάθεση, όπως συχνά συμβαίνει σε ανθρώπους που εμφανίζουν και κατάθλιψη.
Αντιμετώπιση μιας κρίσης πανικού
Για να διευκολύνετε στην καλύτερη έκβαση μιας κρίση πανικού, ή τουλάχιστον να μην επιβαρύνετε περαιτέρω την εξέλιξή της, αναπνέετε όσο πιο αργά και όσο πιο βαθιά μπορείτε.
Επικεντρωθείτε στην αναπνοή σας. Η μάθηση και χρησιμοποίηση ορισμένων τεχνικών χαλάρωσης μπορεί επίσης να βοηθήσει.
Ποια είναι η θεραπεία για τις κρίσεις πανικού και τη διαταραχή πανικού;
Εάν έχετε μόνο μια περιστασιακή κρίση πανικού, δε χρειάζεται κάποια ειδική θεραπεία. Μπορεί να βοηθήσει αν γνωρίζετε περισσότερα για το τί είναι η κρίση πανικού ώστε να μπορείτε να αναγνωρίζετε τα συμπτώματα όταν εμφανίζονται. Αυτό μπορεί να σας βοηθά στη διαβεβαίωση ότι οποιαδήποτε σωματικά συμπτώματα που έχετε κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού δεν οφείλονται σε σωματική ασθένεια. Μπορεί, επίσης, να σας βοηθάει να γνωρίζετε τους τρόπους που μπορείτε να αντιμετωπίσετε μια κρίση πανικού όταν εμφανιστεί.
Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει αν έχετε επαναλαμβανόμενες κρίσεις (διαταραχή πανικού). Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι η μείωση του αριθμού και της σοβαρότητας των κρίσεων πανικού. Οι δύο βασικοί τρόποι θεραπευτικής παρέμβασης είναι α) η θεραπεία με αντικαταθλιπτική αγωγή και β) η ψυχοθεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο συνδυασμός και των δύο έχει καλύτερα αποτελέσματα. Είναι σύνηθες να γίνει θεραπεία με ένα αντικαταθλιπτικό για τη διαταραχή πανικού για τουλάχιστον ένα χρόνο. Στο τέλος της θεραπείας, δεν θα πρέπει η αγωγή να σταματήσει ξαφνικά, αλλά θα πρέπει να μειωθεί σταδιακά υπό την επίβλεψη του γιατρού.
Σε περίπου το ήμισυ των ανθρώπων που έχουν αντιμετωπιστεί επιτυχώς, υπάρχει μια επιστροφή των κρίσεων πανικού όταν η θεραπεία διακοπεί. Μια επιλογή είναι στη συνέχεια να λαμβάνεται αγωγή με ένα αντικαταθλιπτικό μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, οι κρίσεις είναι λιγότερο πιθανό να επιστρέψουν από τη στιγμή που θα σταματήσετε τα αντικαταθλιπτικά, αν ακολουθήσετε παράλληλα μια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.
Συχνά οι κρίσεις πανικού αποτελούν το σύμπτωμα που φέρνει το άτομο σε επαφή με τον ειδικό ψυχικής υγείας και είναι η αφορμή για την έναρξη μιας ψυχοθεραπείας. Υπάρχουν βραχυπρόθεσμες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως η γνωσιακή – συμπεριφορική με άμεση στόχευση στη θεραπεία του συμπτώματος, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να κριθεί καταλληλότερη μια μακροπρόθεσμή ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, όπως π.χ. ψυχοδυναμικής ή συστημικής κατεύθυνσης, ανάλογα και με άλλα ζητήματα σχέσεων, προσωπικότητας και οικογενειακού πλαισίου.
Κασσιανή Πολίτου, ΜD, MSc
Ψυχίατρος -ψυχοθεραπεύτρια